Yoshlar bilan ochiq muloqot va yoshlarni qo’llab quvvatlash

         So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosati keskin faollashdi. Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan muntazam ravishda o‘tkazib kelinayotgan ochiq muloqotlar aynan yoshlar bilan bevosita muloqot qilish, ularning taklif va muammolarini amaliy echimga yo‘naltirishga xizmat qilmoqda. Aynan shu ruhda, 2025-yil 26-martda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Yoshlar bilan ochiq muloqotda belgilangan vazifalarni amalga oshirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi Farmoni yoshlar siyosatining huquqiy asosi sifatida muhim hujjat bo‘lib xizmat qilmoqda. Mazkur Farmon O‘zbekiston tarixida ilk bor muhokama asosida shakllangan keng ko‘lamli hujjat bo‘lib, yoshlarning ta’lim, kasb-hunar, bandlik, ijtimoiy himoya, huquqiy savodxonlik, ekologik xavfsizlik va axborot texnologiyalari sohalaridagi ehtiyoj va muammolarini to‘liq qamrab olgan. Unda 100 mingdan ortiq yoshlarning bevosita takliflari asosida shakllangan muammolarni bartaraf etishga qaratilgan 100 dan ortiq aniq vazifalar belgilangani bilan farqlanadi. Bu esa, ushbu hujjatni oddiy farmondan ko‘ra, tizimli, kompleks va istiqbolli harakatlar rejasi sifatida ko‘rishga asos bo‘ladi. Farmonning dolzarbligi shundaki, u markaziy va hududiy hokimiyat organlari, ta’lim muassasalari, mahalliy kengashlar, sud tizimi va huquqni muhofaza qiluvchi organlar uchun ijro mexanizmini belgilaydi. Ayniqsa, bu jarayonda sud tizimi va sudya yordamchilarining mas’uliyati alohida ahamiyat kasb etadi. Ular faqat nazorat funksiyasini emas, balki yoshlarning huquqiy madaniyatini shakllantirish, ularni qonun doirasida harakat qilishga yo‘naltirish, davlat va jamiyat o‘rtasidagi ishonch ko‘prigini mustahkamlashdek vazifalarni
ham bajarishadi.

Farmonning asosiy mazmuni va ustuvor yo‘nalishlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 26-martdagi  “Yoshlar bilan ochiq muloqotda belgilangan vazifalarni amalga oshirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni (PF–61-son) Respublikadagi yoshlarga oid davlat siyosatini amaliy bosqichga olib chiqish yo‘lida muhim burilish yasadi. Ushbu hujjat nafaqat ma’naviy-axloqiy va huquqiy jihatdan, balki iqtisodiy va ijtimoiy infratuzilmalarda ham keng miqyosli islohotlarni boshlashga asos bo‘ldi. Madaniyat, sport
va ijtimoiy hayotda faol qatnashuv: Yoshlar ijod markazlari, mahallalarda sport inshootlari, teatr, kino va san’at festivallari orqali bo‘sh vaqtni mazmunli o‘tkazish imkoniyatlari kengaytirilmoqda. Shu jihatdan qaraganda, farmon nafaqat strategik yo‘nalishlarni belgilaydi, balki bu topshiriqlarni aniq raqamlar, manzilli yondashuv va ijro jarayoni uchun alohida mas’ul shaxslar orqali huquqiy jihatdan mustahkamlab beradi. Sud tizimi ham, xususan, ma’muriy sudlar, ushbu yo‘nalishlar ijrosida nazorat va tahlilchi sifatida faol ishtirok etadi. Mazkur yo‘nalishlarning har biri amalda huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga xizmat qilishi bilan birga, davlatning yoshlar bilan aloqalaridagi ishonchli mexanizmga aylanishi mumkin. Bu esa ijro tizimi va, ayniqsa, sudyalik faoliyatini faollashtirish, huquqiy monitoringni mustahkamlash zaruratini tug‘diradi. Farmon ijrosida sud tizimi va sudya yordamchisining o‘rni O‘zbekiston Respublikasida sud tizimi faqat nizolarni hal qilish emas, balki huquqiy davlat qurilishi, qonun ustuvorligini ta’minlash va jamiyatdagi muhim ijtimoiy masalalarning ijrosini nazorat qilishda ham faol ishtirok etmoqda. Aynan yoshlar bilan bog‘liq masalalar ham shular jumlasidandir.

Yoshlar bilan tizimli va ochiq muloqot olib borish, ularning haq-huquqlari, imkoniyatlari, taklif va muammolarini davlat siyosatining markaziga qo‘yish – bu O‘zbekistonning yangi taraqqiyot bosqichidagi ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Shu maqsadda  2025-yil  26-martda qabul qilingan “Yoshlar bilan ochiq muloqotda belgilangan vazifalarni amalga oshirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Prezident Farmoni o‘z mohiyatiga ko‘ra davlat siyosatining insonparvar, huquqiy va ijtimoiy adolatga asoslangan strategiyasidir. Xulosa qilib aytganda, mazkur Farmon faqatgina hukumat idoralarining topshirig‘ini emas, balki fuqarolik jamiyatining, xususan yoshlarning huquqiy faoliyatini kuchaytirishga xizmat qiluvchi fundamental hujjatdir. Prezident farmonida ko‘zda tutilgan “Yoshlar bilan tizimli va samarali ishlash” tamoyilini amalga oshirishning muhim bosqichi hisoblanadi. Ijroda duch kelinayotgan muammolar va xatarlar Prezident farmonida belgilangan vazifalar yoshlar siyosatini tubdan o‘zgartirish, jamiyatda faol, bilimli va huquqiy ongli avlodni shakllantirishga xizmat qilmoqda.

Toshkent  tumanlararo  ma’muriy  sudi  sudya  yordamchisi

Naimov  Mironshox  O’tkirjon o’g’li

Qurilish va uy-joy kommunal xo’jaligi tizimida islohotlar va tizimni tubdan takomillashtirish

O‘zbekiston Respublikasida so‘nggi yillarda barcha sohalarda, xususan, qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi (UJKX) tizimida tub islohotlar amalga oshirilmoqda. Ushbu yo‘nalishdagi islohotlarning asosiy maqsadi — fuqarolarning hayot sifatini yaxshilash, ularning yashash sharoitlarini zamonaviy va qulay holga keltirish, shuningdek, davlat tomonidan qurilish va kommunal xizmatlar sifati ustidan tizimli nazoratni kuchaytirishdan iboratdir. Afsuski, uzoq yillar davomida bu soha korrupsiya, byurokratiya, sifatsiz pudrat, va eng yomoni — aholining ishonchidan suiste’mol qilish holatlari bilan yomon nom qozongan edi. Aynan shunday muammolarni chuqur tahlil qilib, ularga qat’iy yechim topish maqsadida, 2025-yil 14-aprel kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–66-sonli Farmoni qabul qilindi. Mazkur hujjat, nafaqat qurilish va kommunal xizmatlar sifatini oshirishga, balki davlat nazoratining mutlaqo yangi mexanizmlarini joriy etishga, fuqarolik nazoratini kengaytirishga, ochiqlik va shaffoflikni ta’minlashga yo‘naltirilgan. Eng muhimi, ushbu farmon orqali qurilishda qonunbuzarliklarni erta aniqlash, ularning oldini olish va javobgarlik choralarini kuchaytirish tizimi huquqiy asosga ega bo‘ldi. Shu bilan birga, bu farmon ma’muriy sudlar faoliyati, xususan, davlat xizmatlarining qonuniyligini baholovchi va nizolarni hal qiluvchi vakolatli organ sifatida ularning rolini yanada oshirdi. Ushbu maqolada
PF–66-sonli Prezident farmonining huquqiy mazmuni, amaliy ahamiyati, sud tizimidagi roli, ijrodagi muammolar va ularni bartaraf etish bo‘yicha takliflar Toshkent shahar tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi Umarova Zumradxon Xayotjon qizi faoliyati misolida tahlil qilinadi. Uning amaliy tajribasi orqali farmon ijrosining real holati, monitoring uslublari va sud-huquqiy mexanizmlar yoritiladi. Bu esa maqolaning nafaqat nazariy, balki amaliy foydasini oshiradi. Maqsad – bu farmon orqali nazarda tutilgan chora-tadbirlarga yuridik nuqtai nazardan yondashish va uni amalga oshirishda sud tizimining o‘rnini huquqiy asosda yoritishdir.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 14-apreldagi PF–66-sonli farmoni — “Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasida davlat nazoratini samarali tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida” — nafaqat qurilish sifati, balki jamiyatda qonuniylik, javobgarlik va ochiqlik tamoyillarini mustahkamlashda muhim huquqiy hujjat hisoblanadi

Asosiy yo‘nalishlar quyidagilardan iborat:

  Davlat nazorati va monitoring tizimini markazlashtirish: Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi agentligi tarkibida maxsus nazorat tuzilmasi — Davlat qurilish nazorati inspeksiyasi tashkil etildi. Bu inspeksiya barcha qurilish ob’ektlarida majburiy nazoratni olib boradi.

  Fuqarolik nazoratini kengaytirish: Aholi uchun qurilish va kommunal xizmatlar ustidan ochiq ma’lumotlardan foydalanish imkoniyati yaratiladi. “Ochiq reestr” orqali istalgan fuqaro har bir qurilish ob’ekti bo‘yicha hujjatlar, bajarilayotgan ishlar va nazorat holatini tekshira oladi.

Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasidagi islohotlar nafaqat iqtisodiy va texnik tusdagi o‘zgarishlarni, balki huquqiy nazorat va javobgarlik mexanizmlarini ham yangidan shakllantirishni talab qiladi. Bu jihatdan qaror ijrosining huquqiy kafolati bo‘lgan sud tizimi, ayniqsa ma’muriy sudlar, davlat va fuqarolar o‘rtasidagi nizolarni hal etish, qonuniylikni ta’minlash hamda fuqarolarning murojaatlarini adolatli ko‘rib chiqish bo‘yicha muhim rol o‘ynaydi. Ko‘p hollarda oddiy fuqaro noqonuniy qurilish natijasida o‘zining uy-joy, yashash muhitiga zarar yetganligini sud orqali da’vo qiladi. Sudya yordamchisi bunday da’volarda zarar ko‘lamini, qonun buzilishini asoslovchi dalillarni yig‘ishda sudyaga yuridik yordam ko‘rsatadi. Ayniqsa, ko‘p kvartirali uylarda joylashtirilgan muhandislik inshootlari, kanalizatsiya tizimi yoki tom qurilmalari yuzasidan fuqarolik da’volari soni oshgan

O‘zbekiston Respublikasida qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasini huquqiy tartibga solish, davlat nazoratini kuchaytirish va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini samarali himoya qilish borasida yangi davr boshlandi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 2025-yil 14-aprelda qabul qilingan PF–66-sonli Prezident farmoni ushbu yo‘nalishdagi tub o‘zgarishlarning normativ-huquqiy poydevorini yaratdi. Bu hujjat orqali davlat faqat nazoratchi emas, balki samarali boshqaruvchi, tartibga soluvchi va aholining manfaatini ko‘zlagan mas’ul tuzilmaga aylanishi ko‘zda tutilmoqda. Mazkur maqolada PF–66-sonli Farmonning mazmuni, huquqiy mohiyati, amaliy tatbiqi, mavjud muammolar va taklif etilgan yechimlar tahlil qilindi. Bu bosqichda esa har bir sudya yordamchisi — davlatning huquqiy yuzini, adolatli boshqaruvni ifodalovchi vakilga aylanmoqda.

Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi

Umarova Zuxraxon Xayotjon qizi

Gender tengligi va ayollarning huquqlari va ularni himoya qilishni takomillashtirish

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda gender tengligi, ayollar huquqlarini himoya qilish, ularning ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi faolligini oshirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi. Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida olib borilayotgan siyosat bu borada izchil islohotlar va amaliy chora-tadbirlar bilan boyitilmoqda. Ayniqsa, ayollarning ta’lim, sog‘liqni saqlash, bandlik, tadbirkorlik, siyosiy ishtirok, oilaviy munosabatlar, huquqiy himoya borasidagi ehtiyojlarini inobatga olgan holda qabul qilingan hujjatlar tizimi xalqaro standartlarga yaqinlashmoqda. 2025-yil 14-martda imzolangan Prezident qarori — PQ–103-sonli “Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaror — aynan mana shu islohotlarning mantiqiy davomi sifatida e’tirof etiladi. Mazkur hujjat jamiyatning eng muhim bo‘g‘ini bo‘lgan oilani mustahkamlash, xotin-qizlarning ijtimoiy faolligini oshirish, ularni ijtimoiy himoya qilish, huquqiy madaniyatni shakllantirish va eng asosiysi, davlat bilan fuqarolar o‘rtasida ishonchli aloqani kuchaytirishga xizmat qiladi. Shu tariqa maqolada qarorning huquqiy ahamiyati, sud tizimi uchun yaratgan yangi imkoniyatlari, amaliyotda uchrayotgan muammolar va ular yechimiga oid takliflar ham bayon etiladi. Maqsad — nafaqat qarorni tushuntirish, balki uni hayotga tatbiq etishda sud tizimi orqali qanday samaradorlikka erishish mumkinligini ko‘rsatishdir.

2025-yil 14-mart kuni qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–103-sonli qarori — “Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” — davlatning oilaviy siyosatni mustahkamlash, gender tengligini ta’minlash, ayollar salohiyatini ro‘yobga chiqarish borasidagi yangi bosqichni boshlab berdi. Ushbu qaror ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida ayollarning munosib ishtirokini ta’minlash, ularni har tomonlama himoyalash va oila institutining barqarorligini oshirishni asosiy maqsad qilib olgan. Qaror bilan 2024–2026-yillarga mo‘ljallangan “Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash milliy dasturi” tasdiqlandi. Ushbu dastur doirasida quyidagi ustuvor yo‘nalishlar ajratib ko‘rsatildi:

  1. Ijtimoiy himoya va huquqiy yordamni kuchaytirish

Ayollar va qizlarni tazyiq, zo‘ravonlik va kamsitishdan himoya qilish, huquqiy maslahatlar berish, bepul advokat yollash tizimini kengaytirish ko‘zda tutilgan. “Huquqiy yordam markazlari” tashkil etilishi, oilaviy mojarolar profilaktikasi uchun maxsus konsultatsiya punktlari ochilishi rejalashtirilgan.

  1. Bandlik va tadbirkorlikni rag‘batlantirish

Ayollarning tadbirkorlik faoliyati uchun subsidiyalar, imtiyozli kreditlar, biznes-reja tuzishda maslahat xizmatlari, ko‘rgazmalar va grantlar orqali real qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari joriy etilmoqda.

Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha davlat tomonidan qabul qilingan har qanday qarorlar, eng avvalo, ijrosining to‘liq va sifatli ta’minlanishiga tayanadi. Bu jihatdan sud tizimining, xususan ma’muriy sudlarning roli beqiyos. Sudlar nafaqat nizolarni hal qiluvchi organ sifatida, balki qonun ustuvorligini kafolatlovchi, ijroni tahlil qiluvchi va profilaktika vositasi bo‘lib ham xizmat qilmoqda. Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan davlat siyosati doirasida qabul qilingan PQ–103-sonli Prezident qarori o‘zida juda ko‘plab ijtimoiy, iqtisodiy va huquqiy mexanizmlarni mujassam etgan bo‘lsa-da, uning to‘laqonli natija berishi ijro intizomi va tizimli nazoratga bevosita bog‘liq. Sud tizimi doirasida aynan xotin-qizlar bilan bog‘liq nizolarni yuritishda tajribali sudyalar va yordamchilar jamoasidan iborat ixtisoslashtirilgan guruhlar tuzish taklif etiladi. Bu guruhlar ayollar murojaatlarini tez va samarali ko‘rib chiqish, ularni tazyiqdan himoya qilish, stressiz muhitda huquqiy yordam berish imkonini yaratadi.

Oila va xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash, ularning huquq va erkinliklarini ta’minlash, jamiyatdagi mavqeini mustahkamlash – O‘zbekiston Respublikasining ustuvor davlat siyosatiga aylangan. 2025-yil 14-mart kuni qabul qilingan PQ–103-sonli Prezident qarori bu siyosatning amaliy ifodasi bo‘lib, mamlakatda gender tengligi, ijtimoiy adolat va huquqiy himoya tamoyillarini chuqurroq qaror toptirishga qaratilgan. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, qarorning amaliyotda to‘liq va samarali ijrosiga erishish uchun hali yechimini kutayotgan bir qator tizimli muammolar mavjud: idoralararo muvofiqlikning sustligi, huquqiy ongning pastligi, texnik va hujjat tayyorlashdagi xatolar, moliyaviy cheklovlar va boshqalar. Bu esa sud tizimining islohotchi, innovatsion va fuqaroga yaqinlashgan yangi modelini shakllantirmoqda. Xulosa sifatida aytish mumkinki, Prezident qarorining real hayotdagi natijasi uni ijro etuvchi tizimlar faoliyatiga, ayniqsa sud tizimi kabi asosiy huquqiy bo‘g‘inlarning professionalligi va tashabbuskorligiga bevosita bog‘liqdir. Tavsiyalar asosida ishlab chiqiladigan huquqiy, tashkiliy va axborot-kommunikatsiya vositalari yordamida bu jarayonni yanada kuchaytirish, xotin-qizlar uchun yanada adolatli va huquqiy muhitni yaratish imkoniyatini beradi.

Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi

Tleumuratova Sarbinaz Erejep qizi

Mulk va yer resurslaridan foydalanish tizimining tubdan takomillashtirish

O‘zbekiston Respublikasi o‘z taraqqiyotining yangi bosqichida mulk, ayniqsa yer resurslaridan foydalanish tizimini yanada shaffof, adolatli va qonuniy asosda boshqarishga intilmoqda. Buning sababi, yer resurslari mamlakat iqtisodiyoti, investitsion jozibadorlik, aholi bandligi va ijtimoiy barqarorlikning eng muhim strategik omillaridan biri hisoblanadi. Ayni shu jihatdan, 2025-yil 5-may kuni qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining O‘RQ-1061-sonli “Yer uchastkalaridan foydalanish tartibi yanada takomillashtirilishi munosabati bilan ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Qonuni muhim tarixiy huquqiy hujjat sifatida maydonga chiqmoqda. Mazkur qonun bilan Yer kodeksi, “Mulkchilik to‘g‘risida”, “Davlat fuqarolik xizmati”, “Fuqarolarning murojatlar”, “Notariat to‘g‘risida” kabi qator qonun hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritilib, yer bilan bog‘liq munosabatlar yanada zamonaviylashtirilmoqda. Bu o‘zgarishlar fuqarolarning va yuridik shaxslarning yerga bo‘lgan huquqlarini erkin amalga oshirishi, ma’muriy to‘siqlarning bartaraf qilinishi, qonuniy kafolatlarning mustahkamlanishi, sud nazorati mexanizmlarining kuchayishi bilan belgilanadi.

Sud amaliyotida yerga oid da’volar — bu eng murakkab va ko‘p bahsli toifadagi ishlar sirasiga kiradi. Ayniqsa, yer ajratish, olib qo‘yish, davlat ehtiyoji uchun kompensatsiya to‘lash, davlat xizmatlarining muddati va sifati masalalari ko‘plab nizolarga sabab bo‘lmoqda. Shu sababli, ushbu qonunning amaliy ahamiyati ma’muriy sudlar, ayniqsa yer va mulk munosabatlarini ko‘rib chiquvchi sudyalar va ularning yordamchilari uchun g‘oyat dolzarbdir.

O‘zbekiston Respublikasining O‘RQ-1061-sonli Qonuni 2025-yil 5-mayda qabul qilinib, yer uchastkalaridan foydalanish tartibini tubdan takomillashtirish maqsadida bir qator muhim normativ-huquqiy hujjatlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritdi. Qonunning asosiy vazifasi — yer munosabatlarida mavjud byurokratik to‘siqlarni bartaraf etish, erkin raqobat tamoyillarini mustahkamlash, davlat xizmatlarini soddalashtirish va fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini samarali himoya qilishdan iboratdir. Qonun asosida  Yer kodeksiga kiritilgan asosiy o‘zgarishlardan biri — yer uchastkalarining auksion orqali berilish tartibining takomillashtirilishidir. Endilikda auksionda g‘olib bo‘lgan shaxs bilan yerga egalik qilish huquqi shartnomasi rasmiylashtirilgunga qadar boshqa har qanday shaxsga mazkur yer uchastkasi ajratilishi qat’iyan taqiqlanadi. Bu, bir tomondan, fuqarolarning ishonchini oshiradi, boshqa tomondan esa davlat organlari tomonidan erkin tanlovga putur yetkazuvchi holatlarning oldini oladi. Yana bir muhim jihat — “Davlat fuqarolik xizmati to‘g‘risida”gi Qonunga kiritilgan o‘zgartirishlar orqali yer ajratish, o‘zgartirish va tasdiqlash bilan bog‘liq xizmatlar davlat xizmatlari markazlari yoki Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali amalga oshiriladi. Bu fuqarolar uchun shaffof, raqamlashtirilgan va tezkor xizmatdan foydalanish imkonini yaratadi. Shuningdek, “Mulkchilik to‘g‘risida”gi Qonunga kiritilgan qo‘shimchalarda, davlat mulkini (shu jumladan yer uchastkalarini) ijaraga yoki sotuvga chiqarishda erkin raqobat sharoitida o‘tkaziladigan elektron savdolar asosiy mexanizm sifatida belgilanmoqda. Bu bilan korrupsion xavf kamaytiriladi, iqtisodiy samaradorlik ortadi. “Notariat to‘g‘risida”gi Qonunga kiritilgan o‘zgarishlar esa yerga oid bitimlarni tasdiqlashda yagona elektron reyestr asosida tekshiruv o‘tkazish talabini belgilab, noqonuniy kelishuvlarning oldini olishga xizmat qiladi. Umuman olganda, O‘RQ-1061-sonli Qonun yurtimizda yer munosabatlari sohasida huquqiy aniqlik, ochiqlik va fuqarolarning ishonchini oshirishga qaratilgan izchil islohotlar davomini tashkil qiladi. Bu qonun orqali davlat va fuqarolar o‘rtasidagi huquqiy aloqalar yanada barqaror, prognozli va himoyalangan shaklga ega bo‘lishi kutilmoqda.

Huquqiy davlat qurilishining ajralmas elementi bo‘lgan sud nazorati tizimi, ayniqsa yangi qabul qilingan normativ-huquqiy hujjatlarning amaliy ijrosini baholashda asosiy indikator sifatida xizmat qiladi. Bu jihatdan O‘RQ-1061-sonli Qonunning real hayotda qanday tatbiq etilayotgani, qanday to‘siqlarga uchrayotgani, kimlar tomonidan buzilayotgani yoki noto‘g‘ri talqin qilinayotgani sud amaliyotida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Qonun bilan kiritilgan o‘zgarishlarga mos ravishda barcha tegishli vazirliklar, idoralar va mahalliy boshqaruv organlarining ichki me’yoriy hujjatlari (yo‘riqnomalar, nizomlar, qarorlar) zudlik bilan qayta ko‘rib chiqilishi lozim. Ayniqsa, Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri agentligi va Adliya vazirligi ushbu huquqiy muvofiqlashtirishda asosiy rolda bo‘lishi kerak. Qonunning murakkab bandlarini amalda talqin qilishda sudlar o‘rtasida turlicha yondashuvlar yuzaga kelmoqda. Shu sababli, Oliy sud huzurida joylashgan sudyalar oliy kengashi tomonidan O‘RQ-1061-sonli Qonunga oid nizolar bo‘yicha metodik tavsiyalar, tahliliy sharhlar va misollar bilan to‘ldirilgan huquqiy qo‘llanma ishlab chiqilishi zarur. Mahalliy hokimliklar va yer resurslari bo‘limlari uchun o‘quv-seminarlar tashkil qilish. Hududiy hokimliklar va davlat xizmatlari markazlarida ishlayotgan  mutasaddilarning qonun mazmunidan bexabar bo‘lishi yoki noto‘g‘ri talqin qilishi sudga da’volar oqimini ko‘paytirmoqda. Buning oldini olish uchun har bir viloyat va tuman darajasida O‘RQ-1061-sonli Qonun mohiyati bo‘yicha maqsadli o‘quvlar, amaliy mashg‘ulotlar va treninglar tashkil etilishi lozim. Elektron auksionlar ustidan doimiy monitoring tizimini yo‘lga qo‘yish. Auksion tartibidagi yer savdolari ustidan Adliya vazirligi, Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan muntazam nazorat o‘rnatilishi, noqonuniy aralashuv holatlari yuzasidan ochiq axborot e’lon qilinishi kerak. Shuningdek, monitoring asosida aniqlangan qonunbuzarliklar haqida sudlarga ma’lumotnoma taqdim etilishi sudning samarali ishlashiga xizmat qiladi.

Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi

Mirzatillayev Mirsaid Xaydarali o’g’li

Sud mustaqilligi va davlat boshqaruvini tubdan takomillashtirish

O‘zbekiston Respublikasi 2023-yil 30-aprelda o‘tkazilgan umumxalq referendumi orqali qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi bilan o‘z taraqqiyotining mutlaqo yangi, demokratik va insonparvar bosqichiga qadam qo‘ydi. Bu tarixiy hujjat nafaqat davlat boshqaruvi, balki fuqarolarning asosiy huquqlari, sud mustaqilligi, konstitutsiyaviy nazorat va adolat mezonlarining kuchaytirilishi nuqtayi nazaridan tub burilishni anglatadi. Shunday yangi Konstitutsiya ruhini aks ettirgan holda, 2025-yil 10-iyun kuni qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining O‘RQ-1067-sonli “Yangi taxrirdagi O’zbekiston Respublikasi Konistitutsiyasi qabul qilinganligi munosabati bilan O’zbekiston Respulikasi ayrim qonun hujjatlariga sudlar faoliyati hamda fuqarolar huquq va erkinliklarining kafolatlarini kuchaytirishga qaratilgan o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida”gi  Qonuni mamlakat huquqiy tarixida alohida o‘rin tutadi.

Mazkur qonunning qabul qilinishi — davlat va jamiyat hayotida adolat, tenglik, huquqiy kafolatlar va sud mustaqilligini yanada mustahkamlash, sud-huquq tizimini yangi Konstitutsiya talablariga moslashtirish, eng muhimi, fuqarolarning real huquqiy himoyasini kuchaytirish maqsadida amalga oshirildi. Endilikda “inson – jamiyat – davlat” tamoyili nafaqat deklarativ hujjatlarda, balki bevosita normativ-huquqiy amaliyotda o‘zining samarador ifodasini topmoqda. O‘RQ-1067-sonli qonun bilan Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud, ma’muriy, iqtisodiy va fuqarolik sudlari faoliyatiga doir qonun hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritildi. Xususan, fuqarolarning sudda himoya qilish imkoniyatlari kengaytirildi, prokuratura va advokaturaning sudlardagi ishtiroki muvozanatlashtirildi, konstitutsiyaviy shikoyat mexanizmlari soddalashtirildi. Qonun ijrosidagi muhim jihatlar bevosita ma’muriy sudlarning faoliyati bilan chambarchas bog‘liq bo‘lganligi bois, ushbu maqola amaliy nuqtayi nazardan ham dolzarb ahamiyatga ega.

O‘zbekiston Respublikasi O‘RQ-1067-sonli Qonuni, yangi tahrirdagi Konstitutsiya asosida qabul qilingan eng muhim islohotiy huquqiy hujjatlardan biridir. Ushbu qonunning asosiy maqsadi — sud hokimiyatining mustaqilligini mustahkamlash, inson huquq va erkinliklarini real kafolatlash, fuqarolarning adolatli sud himoyasiga bo‘lgan huquqini kuchaytirish hamda sud tizimi faoliyatini demokratik va ochiq asoslarda rivojlantirishdan iboratdir. Qonun bilan qator asosiy normativ-huquqiy hujjatlarga — xususan, “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonun, “O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi to‘g‘risida”gi Qonun, “Fuqarolarning murojaatlari to‘g‘risida”gi Qonun, shuningdek, Ma’muriy protsessual kodeks va Jinoyat-protsessual kodeksga muhim o‘zgartirishlar kiritildi. Bu o‘zgarishlar, avvalo, Konstitutsiyada mustahkamlangan sud mustaqilligi, inson sha’ni va qadr-qimmatini yuksaltirish, shaxsiy huquqlarning daxlsizligini ta’minlash kabi prinsiplarning amaliy hayotga to‘liq tatbiq etilishini ko‘zda tutadi. Jumladan, endilikda Konstitutsiyaviy sudga murojaat qilish tartibi fuqarolar uchun soddalashtirildi. Avvalgi holatlarda faqat sudlar yoki rasmiy organlar Konstitutsiyaviy sudga murojaat qilishi mumkin bo‘lgan bo‘lsa, hozirda oddiy fuqarolar ham bevosita o‘z konstitutsiyaviy huquqlarining buzilishi haqida shikoyat kiritish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Bu esa inson huquqlarining real kafolatlanishiga xizmat qiluvchi mexanizmga aylandi.

Shuningdek, qonun asosida sudlar tomonidan chiqariladigan qarorlarning asoslanganligi, ochiqligi va adolatliligi bo‘yicha talablar kuchaytirildi. Fuqarolarning sud qarorlariga nisbatan shikoyat qilish huquqlari kengaytirildi, ularning advokat bilan ta’minlanish kafolatlari mustahkamlandi. Ma’muriy
va iqtisodiy sudlar faoliyatida esa ishlarni ko‘rib chiqish tartibi inson huquqlariga asoslangan yondashuvlar bilan boyitildi. Bundan tashqari, qonun bilan prokurorlarning sud jarayonlarida ishtirok etish tartibi aniq belgilandi. Endilikda ular faqatgina qonuniylikni nazorat qilish vakolati bilan ishtirok etadi, bu esa sudning mustaqil qaror qabul qilishiga to‘siq bo‘ladigan holatlarni bartaraf etishga xizmat qiladi. Qonun orqali advokatura instituti huquqlari ham mustahkamlanib, ular sud tizimidagi teng huquqli ishtirokchi sifatida qayd etildi.

Demak, O‘RQ-1067-sonli Qonun o‘zining huquqiy mohiyati bilan sud hokimiyati mustaqilligini ta’minlash, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini kafolatlash va demokratik jamiyat qurilishida muhim huquqiy zamin yaratgan muhim islohotiy qadamdir.

Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi

DJurayeva Durdona  Nuraliyevna

Iqtisodiy barqarorlik va ijtimoiy farovonlikni ta’minlash

O‘zbekiston Respublikasi mustaqillik yillarida iqtisodiy barqarorlik va ijtimoiy farovonlikka erishish yo‘lida bosqichma-bosqich chuqur islohotlar yo‘lini tanlagan bo‘lsa, ayniqsa so‘nggi yillarda budjet siyosati, moliyaviy boshqaruv va iqtisodiy nazorat sohasida yirik tub o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Davlat moliyasi — bu faqat raqamlar yoki hisob-kitob emas, balki jamiyatning ijtimoiy adolatga, taraqqiyotga va samarali boshqaruvga bo‘lgan ishonchidir. Shu nuqtai nazardan, iqtisodiyot va moliya sohasida qabul qilinayotgan har bir
normativ-huquqiy hujjat — fuqarolarning kundalik hayoti, davlat va tadbirkorlar o‘rtasidagi munosabatlar, va eng muhimi — davlat boshqaruvi tizimi ustidan nazoratni shakllantirishning muhim vositasiga aylanmoqda. 2025-yil 1-may kuni qabul qilingan. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirining
3290-1-sonli buyrug‘i bu borada navbatdagi muhim qadamlardan biri bo‘lib, unda byudjet intizomini ta’minlash, moliyaviy boshqaruv samaradorligini oshirish, hamda davlat xarajatlarining manzilliligini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlar belgilab berilgan. Buyruq, avvalo, mahalliy byudjetlar bilan ishlovchi davlat idoralari, mahalliy ijro organlari va davlat muassasalari faoliyatini tartibga solishga qaratilgan bo‘lib, unda xarajatlar ustidan ichki nazorat, moliyaviy tartibga solish mexanizmlari va hisobot yuritish tartiblarining aniq me’yorlari belgilangan. Bunday normativ-huquqiy hujjatlarning amalda qanday ishlashi esa, birinchi navbatda, ularning ijro tizimi — ya’ni, mahalliy davlat organlari, moliya bo‘limlari va sud-huquqiy nazorat instituti orqali aniqlanadi Maqsad — iqtisodiy boshqaruv sohasidagi hujjatlarni nafaqat rasmiy, balki huquqiy nazorat asosida baholash, sud tizimi nuqtai nazaridan samaradorligini o‘rganishdir.

O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirining 2025-yil
1-maydagi 3290-1-sonli buyrug‘i, birinchi navbatda, davlat budjeti mablag‘larining sarflanishi ustidan ichki nazorat va moliyaviy intizomni kuchaytirish maqsadida ishlab chiqilgan muhim huquqiy hujjatdir. Buyruq asosida davlat muassasalari, byudjet tashkilotlari va mahalliy hokimliklar tomonidan amalga oshirilayotgan har bir moliyaviy operatsiya – sarf-xarajat, shartnomaviy majburiyatlar, subsidiya
va kompensatsiyalar – qonuniylik, maqsadlilik va shaffoflik tamoyillari asosida baholanadi. Ushbu buyruqning mazmuni ichki moliyaviy nazoratni kuchaytirish kabi ustuvor yo’nalishlarni o’z ichiga oladi. Buyruq bilan barcha byudjet tashkilotlari o‘z tuzilmasida moliyaviy nazorat uchun mas’ul alohida bo‘lim yoki mas’ul shaxs tayinlashga majbur qilinmoqda. Bu orqali har bir moliyaviy harakat ustidan real vaqt rejimida nazorat olib borish mexanizmi joriy etiladi. Bu amaliyot bugungi kunda eng dolzarb bo‘lgan muammo – byudjet mablag‘larining maqsadsiz ishlatilishini kamaytirishga xizmat qiladi.

Davlat moliyasi ustidan nazoratning kuchaytirilishi nafaqat ijro organlari faoliyatini tartibga soladi, balki ushbu jarayonni huquqiy jihatdan nazorat qiluvchi sud tizimining mas’uliyatini ham oshiradi. Ayniqsa, budjet mablag‘larining noto‘g‘ri sarflanishi, moliyaviy intizomsizlik, hisobotlarda soxtalashtirish holatlari yoki ichki nazorat bo‘linmalarining befarqligi holatlari ko‘paygan bir sharoitda, ma’muriy sudlar ushbu muammolarning huquqiy yechimini ta’minlovchi asosiy institutga aylangan. Mazkur 3290-1-sonli buyruqning amalda to‘g‘ri ijro etilishi, ayniqsa moliyaviy qarorlar ustidan yuritilayotgan sud ishlarida uning huquqiy asos sifatida ishlatilishi, sud tizimi xodimlaridan chuqur tahlil, aniq qonunchilikka tayanilgan yondashuvni talab etadi. Buyruqda belgilangan tartiblarning bajarilishi to‘g‘risida joylardagi davlat tashkilotlari va moliyaviy idoralar hisobot berishga majburdir. Biroq, real holatda bu hisobotlar ko‘pincha vaqtida topshirilmaydi, noaniq yoki shaffof bo‘lmagan ma’lumotlar asosida tuziladi. Buyruqda belgilangan ichki nazorat mexanizmlari necha foiz holatda to‘g‘ri ishlayotgani, qaysi tuman yoki muassasalarda doimiy kamchiliklar aniqlanayotgani bo‘yicha hisobotlar tuzadi. Bu materiallar orqali sudning ustuvor yo‘nalishlari aniqlanadi, joylardagi moliyaviy muhit huquqiy bahoga tortiladi. Byudjet tashkilotlarida ishlovchi xodimlarning oyliklar, ustamalar yoki kompensatsiyalarga oid da’volari ko‘p hollarda mazkur buyruqdagi tartiblarga bog‘liq.

Ayniqsa, ma’muriy sudlar faoliyati orqali davlat organlarining budjet mablag‘larini boshqarishdagi harakatlari huquqiy mezonlar asosida baholanadi. Bu jarayon, sudya yordamchilari tomonidan olib borilayotgan tahliliy monitoring va huquqiy xulosalar orqali yanada chuqurlashadi Bu asosida sud darajasida «iqtisodiy-huquqiy monitoring xaritasi» shakllantirilmoqda. Buyruqning har bir moddasini real da’volarga tatbiq qilish orqali sudyaning qarorlariga asos bo‘ladigan huquqiy pozitsiyalar ishlab chiqadi. Masalan, 3290-1-sonli Buyruqning 4-bandida ko‘rsatilgan ichki moliyaviy nazoratni bajarmagan tashkilotga nisbatan yuritilgan ishda, aynan shu band asosida tashkilot harakatining noqonuniyligi isbotlangan va sud tomonidan bekor qilingan. O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiy barqarorlik va moliyaviy intizom tamoyillariga asoslangan byudjet siyosati davlat boshqaruvi samaradorligini ta’minlashda eng muhim omil sifatida namoyon bo‘lmoqda. Aynan shu maqsadda ishlab chiqilgan Iqtisodiyot va moliya vazirining 2025-yil 1-maydagi 3290-1-sonli buyrug‘i esa davlat moliyaviy boshqaruvidagi yangi bosqichni boshlab berdi. Bu hujjat o‘zining mazmuni, vazifalari va tizimli yondashuvi bilan davlat xarajatlari ustidan qonuniy, samarali va adolatli nazoratni yo‘lga qo‘yishga xizmat qilmoqda. Buyruqning normativ jihatdan puxta tuzilganligi bilan bir qatorda, uning amaliy ijrosi — ya’ni uni real hayotda qanday bajarilayotgani — huquqiy nazorat instituti, xususan ma’muriy sudlar faoliyati orqali ro‘yobga chiqadi. Bu jarayonda sud tizimi nafaqat nizolarni hal etuvchi instansiya, balki davlat organlari faoliyatini qonuniylik mezonlari asosida baholovchi hamda profilaktik chora-tadbirlarni ishlab chiquvchi muhim tuzilmadir.

Toshkent tumanlararo ma’muriy sudi sudya yordamchisi

Abdulazizov Zayniddin Zarifjon o’g’li

Skip to content