ОЛИЙ СУД ПЛЕНУМИ МАЖЛИСИ

Бугун Олий суд Пленуми мажлиси бўлиб ўтди. 

Олий суд раиси Б. Исломов раислик қилган йиғилишда Олий суд ва қуйи судларнинг судьялари, Бош вазирнинг ўринбосари – Оила ва хотин-қизлар қўмитаси раиси, Бош прокурор, Конституциявий суд ва Судьялар ассоциацияси раислари, Олий Мажлис Сенати аъзолари, Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича ва Бола ҳуқуқлари бўйича вакилллари, Коррупцияга қарши курашиш агентлиги директори ҳамда Судьялар олий кенгаши, Адвокатлар палатаси, манфаатдор вазирлик ва идоралар вакиллари, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар масъул ходимлари, ҳуқуқшунос олимлар иштирок этди.

Йиғилишда Олий суд Пленумининг “Иқтисодий судлар томонидан Ўзбекистон Республикасининг “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги Қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”, “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 24 августдаги “Далиллар мақбуллигига оид жиноят-процессуал қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 24-сонли қарорига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида” ҳамда “Оила ва хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш тизими такомиллаштирилиши натижасида Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қарорлари қабул қилинди.

Бозор ислоҳотларини изчил чуқурлаштириш, замонавий инвестиция ва тадбиркорлик муҳитини шакллантириш шароитида тўловга қобилиятсизликни тўғри ҳуқуқий тартибга солиш масалалари, айниқса, долзарб бўлиб бормоқда. Тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги ишлар бўйича суд амалиётини тўғри шакллантириш адолатни, ҳуқуқий ишончни ва тадбиркорлик фаолияти барқарорлигини таъминлашда муҳим ўрин тутади.

Ушбу ишларнинг ўз вақтида, қонунда белгиланган тартибда, холис
ва қонуний ҳал этилиши иқтисодий йўқотишларни минималлаштириш, суиистеъмолликларнинг олдини олиш, корхоналар фаолиятини сақлаб қолиш ва кредиторлар олдидаги мажбуриятларнинг бажарилишини таъминлаш имконини беради. Таъкидлаш лозимки, тўловга қобилиятсизлик ҳуқуқий институтининг асосий мақсади нафақат иқтисодий барқарор бўлмаган субъектларни тугатиш, балки энг аввало, кредиторлар талабларини адолатли қондириш ва қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклашни таъминлаш, имкон қадар қонун доирасида жараённинг бошқа иштирокчиларининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдир.

Шу муносабат билан, суднинг вазифалари ишларнинг ҳар томонлама ва холисона кўриб чиқилишини, тиклаш тартиб-таомилларининг фаол қўлланилишини, ҳуқуқларнинг суиистеъмол қилинишини (банкротлик ёки сохта банкротликни яшириш) бартараф этиш ва иш юритишнинг барча босқичларида процессуал адолатлиликни таъминлашдан иборат.

2022 йил 13 апрелдан Ўзбекистонда илгари амалда бўлган “Банкротлик тўғрисида”ги Қонун ўрнига “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги Қонун кучга кирди. Янги қонун замонавий тўловга қобилиятсизлик институтининг ҳуқуқий асосларини белгилаб берди.

Хусусан, Қонунда жисмоний шахсларнинг тўловга қобилиятсизлиги тартиби биринчи марта назарда тутилди. Шу билан бирга, Олий суд ва қуйи судларга келиб тушган материаллар таҳлили, шунингдек, суд амалиётининг сарҳисоби бу борада ҳуқуқни қўллашда муайян муаммолар мавжудлигини кўрсатди.

Олий суд Пленумининг бугун қабул қилинган “Иқтисодий судлар томонидан Ўзбекистон Республикасининг “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги Қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”гиқарориамалдаги қонунчилик ва суд амалиётини ҳар томонлама таҳлил қилишга асосланган бўлиб, ундаги қоидалар қонуннинг бир хил талқин этилишини таъминлаш, тўловга қобилиятсизлик тўғрисидаги иш юритишнинг барча иштирокчиларининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш ва ушбу муҳим соҳада одил судлов самарадорлигини оширишга қаратилган.

Кейинги йилларда мамлакатимизда инсоннинг ўз қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш учун тенг имкониятлар яратиш, ишнинг ҳақиқий ҳолатларини ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона аниқлашга доир қонун талабларига сўзсиз риоя этиш, тарафларнинг тортишуви ва тенг ҳуқуқлилиги принципларини ҳаётга татбиқ этиш орқали инсон ҳуқуқ ва эркинликлари самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш бўйича салмоқли ишлар амалга оширилмоқда.

Жамият ҳаётининг турли соҳаларини жадал рақамлаштириш, одамларнинг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда янада кўпроқ ҳамкорлик қилиши ва бунинг оқибатида жиноятлар содир этилиши, рақамли муҳитда фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатлари бузилиши ҳолларининг кенг тарқалиши рақамли далилларнинг институционаллаштирилишини ва улар билан боғлиқ ишларни амалга оширишнинг ҳуқуқий асослари мустаҳкамланишини талаб этмоқда.

Хусусан, 2024 йил 21 ноябрдаги “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига рақамли далиллар билан ишлаш тизимини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонун бу борадаги ишларни амалга оширишда муҳим ўрин тутади.

Қабул қилинган Қонун билан рақамли далиллар тушунчасини, рақамли далилларни тўплаш, тақдим этиш, мустаҳкамлаш, кўздан кечириш, текшириш ва баҳолаш, уларни сақлаш, қайтариш ҳамда йўқ қилиш тартибини белгиловчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди. Ҳуқуқни қўлловчилар томонидан қайд этилган қонунни тўғри қўллаш, бу масалада барқарор суд ва тергов амалиётини шакллантириш мақсадида амалдаги қонунчилик ҳужжатларига киритилган ўзгартиришлардан келиб чиқиб эътиборга молик ҳолатлари юзасидан судлар учун ушбу масалаларда тегишли тушунтиришлар берилишини тақозо этди.

Шунга кўра, одил судловни амалга оширишда моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларининг тўғри татбиқ этилишини таъминлаш, судларда ягона амалиётни шакллантириш мақсадида Олий суд Пленумининг “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 24 августдаги “Далиллар мақбуллигига оид жиноят-процессуал қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 24-сонли қарорига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қарори қабул қилинди.

Ушбу Пленум қарори келгусида суд ва тергов органлари томонидан рақамли далилларни тўғри ва қонуний тарзда қўллаш тартибини белгилаш ҳамда рақамли ва электрон маълумотлар асосида мақбул ва номақбул далиллар тушунчасини янада кенгайтириш нуқтаи назаридан муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади.

Ўз навбатида 2025 йил 9 апрелдаги “Оила ва хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисида”ги Қонун билан Оила кодексига қўшимча киритилиб, унга мувофиқ никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишлар кўриб чиқилаётганда суд оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланган шахснинг талабига кўра ярашиш учун муҳлат тайинламайди.

Бундан ташқари, Уй-жой кодекси норма билан тўлдирилиб, унга биноан турар жойдан фойдаланиш ҳақидаги низолар кўриб чиқилаётганда суд тарафларнинг келишувига асосан турар жой мулкдорининг ташаббусига кўра турар жойга мажбурий тартибда киритилаётган тарафни турар жой мулкдорига тегишли мутаносиб шароитларга эга бўлган бошқа турар жойга киритиш ёки ижарага олинган турар жой учун ижара ҳақини тўлаш мажбуриятини мулкдорнинг зиммасига юклатиши мумкин.

Шу муносабат билан Оила ва Уй-жой кодексига киритилган янги нормаларни амалиётда қўллаш юзасидан Олий суд Пленумининг “Оила ва хотин-қизларни қўллаб-қувватлаш тизими такомиллаштирилиши натижасида Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қарори ишлаб чиқилиб, Олий суд Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида” ва 2001 йил 14 сентябрдаги “Уй-жой низолари бўйича суд амалиёти ҳақида”ги қарорларига тегишли ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Қабул қилинган қарордаги тушунтиришлар келгусида қонунчилик нормаларини тўғри ва бир хилда қўллашга хизмат қилиб, одил судловни амалга ошириш, қонуний ва адолатли қарорлар қабул қилиниши орқали хотин-қизларимиз ва мулкдорларнинг қонун билан қўриқланадиган ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга ўзининг самарасини кўрсатиши билан бир қаторда судлар томонидан қонун нормалари бир хилда талқин қилиниши ва ягона суд амалиётини яратишга қаратилганлиги билан аҳамиятлидир.

Пленум қарорлари матнлари Ўзбекистон Республикаси Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, “Ўзбекистон Республикаси Олий суди ахборотномаси” ва “Куч – адолатда” газетасида эълон қилинади.

«Энг яхши китобхон судья» – пойтахтлик судьяга насиб этди

Судьялар олий кенгаши томонидан ўтказиб келинаётган “Энг яхши китобхон судья” танлови тизимда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини янада ошириш мақсадида белгиланган тадбирлардан биридир.

Ўзбекистон Республикаси Олий суди раисининг ўринбосари О. Исмоилов раислигидаги ҳакамлар ҳайъати қарорига кўра, Тошкент туманлараро маъмурий судининг судьяси Ўткирбек Соатов “Энг яхши китобхон судья” танлови ғолиби деб топилди.

Тошкент шаҳар маъиурий судида бўлиб ўтган тадбир ғолибни тақдирлашга бағишланди. Тошкент туманлараро маъмурий суди судьяси Ў. Соатовга рамзий статуэтка ва совғаларни Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси У.Алмамедов тантанали суратда топширди. «Энг яхши китобхон судья» республика танловида биринчи ўринни олиш пойтахт судлари учун фахр эканлиги эътироф этилди.

Тадбирда судьянинг бундан кейинги фаолиятига эзгу тилаклар билдирилди.

СИРҒАЛИДАГИ САЙЁР ҚАБУЛ

Тошкент шаҳар суди ва Тошкент шаҳар маъмурий суди раҳбарияти ҳамда Тошкент шаҳар Халқ қабулхонаси билан ҳамкорликда жисмоний ва юридик шахслар вакилларининг жойларда сайёр қабулини ташкиллаштириш бўйича иш режасига асосан ҳуқуқий жиҳатдан кўмакка муҳтож бўлган аҳоли учун  Нилуфар МФЙ биносида ўтказилган сайёр қабулда жами 11 нафар фуқаро қабул қилинди.

Қабул қилинган фуқароларнинг 6 таси жиноят ишлари бўйича, 3 таси фуқаролик ишлар бўйича, 1 таси маъмурий ишлар бўйича, 1 таси иқтисодий ишлар бўйича судларга оид мурожаатларни ташкил этади.

Сайёр қабулда 11 та мурожаатдан 7 таси бўйича ҳуқуқий тушунтириш берилди, 4 та мурожаат жойида ижобий ҳал этилди. Яъни, жазодан озод қилиш бўйича киритилган тақдимномалар асосида ахлоқ тузатиш ишлари жазосини ўтаётган 2 нафар, озодликни чеклаш жазосини ўтаётган 2 нафар маҳкумлар жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинди.

«Суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар ва Ўзбекистонда ҳуқуқий кафолатларнинг кучайтирилиши»

Янги Конституцияга мувофиқ суд тизими ва фуқаролар ҳуқуқларини таъминлаш, шунингдек, судлар мустақиллигини мустаҳкамлаш йўлида ҳуқуқий асосни яратиш. Судлар ваколати ҳамда фуқароларнинг суд орқали ҳуқуқларини ҳимоя қилиш кафолатлари кучайтирилган. Бу янги Конституцияда белгиланган нормаларга мувофиқ фуқаролик жамияти институтлари ва омбудсман фаолиятини ҳам ривожлантиришга татбиқ қилинмоқда. Фуқароларнинг суд орқали ҳуқуқларини ҳимоя қилиш имконияти кенгайиб, суднинг мустақиллиги, мурожаат этиш эркинлиги ва суд-ҳуқуқ тизимининг самарадорлиги таъминланди. Конституциянинг янги таҳририга асосланиб, суд тизимини такомиллаштириш, фуқаролар ҳуқуқларини кенгроқ ҳимоя қилиш ва омбудсман институтининг роли жадал кучайтирилди .

Қонун № ЎРҚ‑1067 Конституциянинг янги таҳриридан келиб чиққан ҳолда суд тизимини мустақиллаштириш, фуқароларнинг ҳуқуқий кафолатларини мустаҳкамлаш ва жамиятда ҳуқуқий тузумни янада ривожлантиришга қаратилган муҳим қадамдир.

Тошкент туманлараро маъмурий суди
судья ёрдамчиси

Алиев Убайдулло Олимжон ўғли

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ СУДИ РАИСИНИНГ СУДЬЯЛАР ВА СУД ХОДИМЛАРИГА МУРОЖААТИ

Ҳурматли судьялар ва суд аппарати ходимлари!

Бугун шиддат билан ўзгараётган дунёдаги долзарб муаммолардан бўлган коррупцияни олдини олиш ва унга қарши курашиш масаласига, мамлакатимиз сиёсатининг энг устувор йўналишларидан бири сифатида алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда.

Жорий йилнинг 5 март куни ҳурматли Президентимиз Коррупцияга қарши курашиш бўйича Миллий кенгашнинг кенгайтирилган йиғилишида юртимизда коррупциядан холи муҳит яратиш бўйича амалга оширилган ишларга баҳо бериб, келгусидаги вазифаларни аниқ белгилаб бердилар.

Хусусан, “Судлар фаолиятига ҳар қандай аралашиш – бу одил судловга соя солиш деб баҳоланиши” ҳамда бу бўйича сўров ҳам, жавобгарлик ҳам қаттиқ бўлиши ҳақида барчани огоҳлантирдилар.

Бундан олти ой аввал, Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг ўттиз уч йиллигига бағишланган тантанали тадбирда ҳам ҳурматли Президентимиз Янги Ўзбекистонни барпо этишда асосий эътиборни бешта устувор йўналишга қаратиб, улардан бири сифатида коррупциядан холи, адолатли суд тизимини яратиш масаласини давлат сиёсати даражасида мустаҳкамлаб қўйгандилар.

Шу ўринда, судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини янада ошириш ҳамда суд ҳокимияти тизимида коррупцияни олдини олиш ва унга қарши курашишни самарали йўлга қўйиш бўйича “инсон-жамият-давлат” тамойили асосида изчил ишлар олиб борилмоқда.

Суд ҳокимиятининг мустақиллиги принципига риоя қилиш, судларни моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Судларни кадрлар билан таъминлаш ҳамда уларни жой-жойига қўйишда коррупциявий омилларнинг олдини олиш мақсадида Олий суд ва қуйи судларда кадрлар захирасини шакллантириш, номзодларни очиқ танлаш ҳамда лавозимларга тайинлаш механизмлари такомиллаштирилиб, ҳар бир номзодни комплекс ўрганиш тартиб-таомили йўлга қўйилди.

Суд тизимини ҳалол, пок кадрлар билан тўлдириш, уларнинг малакасини мунтазам равишда ошириб бориш ҳамда судларда кадрлар қўнимсизлигига барҳам бериш мақсадида республиканинг юридик кадрларни тайёрловчи 13 та йирик олий таълим муассасалари билан ўзаро ҳамкорлик меморандумлари имзоланди.

Судья ва ходимларнинг меҳнат ҳуқуқларини тўлақонли амалга ошириш ва уларнинг иш юкламасини нормаллаштириш мақсадида судьялар корпуси ҳамда суд аппаратлари учун қўшимча штат бирликлари ажратилмоқда.

Судьяларнинг одил судловни амалга оширишдаги ва суд ходимларининг хизмат вазифаларини бажаришдаги фаолияти давомида ҳақ (пора) таклиф қилинганлиги тўғрисида хабар бериш ва уни кўриб чиқиш тартиби коррупцияга қарши курашиш борасида муҳим ҳужжат бўлиб хизмат қилмоқда.

Мазкур тартибга риоя қилган судья ва суд аппарати ходимлари муносиб рағбатлантирилмоқда.

Суд ходимлари томонидан сансалорлик, бюрократизм ва турли суиистеъмолчиликларга барҳам бериш, судларда ишларнинг ўз вақтида кўрилишини назорат қилишнинг самарали тизимини яратиш мақсадида соҳани рақамлаштиришга эътибор қаратилиб, коррупциявий хавф-хатарларни камайтириш ва инсон омилини сезиларли даражада қисқартиришга эришилди.

Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада кенг жорий этиш орқали судлар фаолиятининг очиқлиги, шаффофлиги ва тезкорлигини таъминлаш, суд ишларини юритиш сифати ва аҳолининг одил судловдан хабардорлик даражасини ошириш ишлари такомиллаштирилди.

Хусусан, судларда ишларни рўйхатга олиш, уларнинг ҳисобини юритиш, ишларни судьялар ўртасида автоматик тақсимлаш, ижро варақаларини электрон юбориш, судларга электрон шаклда мурожаат қилиш ва бошқа функцияларни назарда тутувчи қатор ахборот тизимлари ишга туширилди.

Бундан ташқари, Олий суднинг расмий веб-сайтида коррупция ҳолатлари ҳақида хабар бериш учун мўлжалланган алоқа каналлари тўғрисида маълумотлар жойлаштирилди.

Коррупцияга қарши ички назорат гуруҳига онлайн хабар юбориш учун махсус платформа ишга туширилди. Судья ва суд аппарати ходимлари мазкур ахборот тизимларидан фойдаланиш ҳамда қонунларнинг мазмун-моҳияти бўйича ўқитилди.

Азиз ҳамкасблар!

Бугун, давлатимиз раҳбари бизнинг олдимизга “халқчил ва адолатли суд тизимини яратиш” масаласини қатъий қўймоқдалар.

Ҳурматли Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъкидлаганларидек, суд остонасига қадам қўйган ҳар бир инсон Ўзбекистонда адолат ҳукм сураётганига тўла ишонч ҳосил қилиши керак. Шу боис, ҳар биримиз ўз фаолиятимизни танқидий кўриб чиқиб, тегишли хулосалар қилишимиз зарур.

Судья аввало, ўз хизмат вазифаларини ҳалол ва виждонан бажариши, суд ҳокимиятининг нуфузини туширадиган ва судьянинг обрўсига путур етказадиган ёки унинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган ҳар қандай хатти-ҳаракатлардан ўзини тийиши шарт.

Судьяларнинг дахлсизлиги, мустақиллиги Конституция ва қонун билан мустаҳкамланган бўлиб, улар фақат Конституция ҳамда қонунга бўйсунган ҳолда фаолият юритиши, одил судловни амалга оширишга доир фаолиятига ҳар қандай тарзда аралашишга йўл қўймаслиги ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлишини билишлари, бу каби салбий ҳолатларга тоқатсиз бўлишлари талаб этилади.

Судья дахлсизлик ҳуқуқини имтиёз деб эмас, балки ўзининг жамият олдидаги улкан масъулияти деб тушуниши керак.

Судьялар одоби кодекси қоидаларига, жамиятда ва турмушда юриш-туриш, одоб-ахлоқ меъёрларига қатъий риоя этиш судья одоб-ахлоқининг ажралмас қисмидир.

Афсуски, орамизда нафсини жиловлолмай коррупцияга қўл ураётганлар ҳам учрамоқда.

Коррупциявий жиноятлар учун айбдор шахсларга ҳукм чиқарадиган судьянинг ўзи шундай жиноятларга қўл уруши барчамизни чуқур хавотирга солиши керак.

Биз бундай ҳолатларни мутлақо қабул қилмаймиз ва қоралаймиз. Аксинча, бир жамоа бўлиб, ушбу иллатга қарши аёвсиз курашиб, биргаликда олдимизга қўйилган вазифаларни ҳалоллик билан амалга оширишга қодирмиз деб, ҳисоблайман. Зеро, ҳар қандай жиноят учун жазо муқаррардир.

Таъкидлаш жоизки, коррупция иллати нафақат давлатларни жар ёқасига олиб келади, балки жамият тараққиётининг асосига зарба бериб, унга қўл урган инсон тақдирини пароканда қилади.

Коррупцияга йўл қўйган ҳар бир шахс онгли равишда ўз Ватани, оиласи, яқинлари, қолаверса, фуқаролик ва инсоний бурчига хиёнат қилади.

Бинобарин, ҳар биримиз тақдиримизни қонун устуворлигини таъминлаш ва жамиятда адолатни қарор топтириш билан боғлар эканмиз, ўзимизнинг фидойи меҳнатимиз билан мамлакатимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлиги сари сидқидилдан хизмат қилишимиз лозим.

Коррупцияга оид жиноят ва ҳуқуқбузарлик содир этган шахсларга нисбатан жазо тайинлашда қилмишнинг ижтимоий хавфлилик даражасини эътиборга олиб, қатъиятлик билан жазо муқаррарлигини таъминлашимиз;

судларда кўриладиган коррупциявий жиноятлар, давлат харидлари, ер муносабатлари ва бошқа ишлар бўйича чиқариладиган хусусий ажримларнинг таъсирчанлигини ошириш, бу тоифадаги ишларни чуқур таҳлил қилиб, ҳудудий кенгашларга мунтазам равишда ахборот киритиб боришимиз;

судларни рақамлаштиришни жадаллаштириб, соҳага сунъий интеллект технологияларини кенг жорий қилиш, ишларни юритишнинг қоғоз шаклидан тўлиқ воз кечиб, инсон омилини кескин камайтириш орқали коррупциявий хавф-хатарларни олдини олишимиз;

коррупциянинг илдизи бўлмиш – ортиқча ҳашамат ва дабдабага барҳам бериш, ҳалоллик билан рўзғор тебратиш ҳамда суд ҳокимияти вакили сифатида ўзимизнинг камтарона турмуш тарзимиз билан барчага намуна бўлишимиз шарт ва зарур.

Қадрли ҳамкасблар!

2025 йилга мўлжалланган давлат дастурида судьяларнинг мақоми ва судьялар ҳамжамияти органлари фаолиятининг ҳуқуқий асосини, суд тизимини молиялаштириш учун маблағлар ажратишда ушбу ҳамжамиятнинг иштирок этиш кафолатларини алоҳида қонун даражасида мустаҳкамлаш бўйича топшириқлар белгиланди.

Бу, ўз навбатида, зиммамизга янада кўпроқ масъулият юклаши ҳамда тизимда олиб борилаётган ислоҳотлар кун тартибини янги мазмун билан бойитиши ҳеч кимга сир эмас.

Касбимиз улкан ақл-идрок ва кўп йиллик ҳаётий тажрибани, холислик ва беғаразликни, интизом ва ҳалолликни тақозо қиладиган ўта масъулиятли, мураккаб, шу билан бирга, шарафли касб эканлигини зинҳор унутмаслигимиз керак. Ваҳоланки, ҳар бир қароримиз инсон тақдири, керак бўлса, унинг ҳаёти билан чамбарчас боғлиқдир.

Бу борада, давлатимиз раҳбарининг “Судьянинг онгида – адолат, тилида – ҳақиқат, дилида – поклик ҳукмрон бўлиши керак”, деган гаплари барчамиз учун ҳаётий дастуруламал бўлмоғи лозим.

Шу боис, барчангизни судьялик қасамёди ва касбий одоб-ахлоққа содиқ бўлган ҳолда жамиятимизда адолатни қарор топтириш ҳамда коррупцияга қарши курашишда фаол бўлиб, “Одил судлов – жамият фаровонлигининг пойдевори” деган ғоя асосида бирлашишга чақираман.

Бахтиёр Исломов,

Ўзбекистон Республикаси

Олий судининг раиси.

Бугун Олий суд раиси Бахтиёр Исломов раислигида Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш бўйича идоралараро комиссиясининг биринчи йиғилиши бўлиб ўтди.

         Қайд этилганидек, кейинги йилларда амалга оширилган ислоҳотлар туфайли одил судлов соҳасида катта ўзгаришлар юз берди.

    Муҳим ислоҳотлардан бири бу оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоларни кўриб чиқишга ваколатли бўлган янги суд тизимининг шакллантирилиши, яъни маъмурий судларни ташкил этиш бўлди.

   Ушбу судларнинг асосий вазифалари сифатида давлат органларининг ноқонуний қарорлари ва мансабдор шахсларнинг ҳаракатидан (ҳаракатсизлик) шахсни ишончли ҳимоя қилиш белгиланди.

     Натижада аҳоли манфаатларига зарар етказаётган минглаб ғайриқонуний ҳужжатлар бекор қилинди.

        Давлат органлари ва мансабдор шахслар томонидан фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари ва эркинликлари маъмурий судларда тикланди.

    Мисол учун, 2017-2024 йилларда маъмурий судлар томонидан 102 мингдан ортиқ ишлар кўрилган бўлса, шунда уларга киритилган аризаларнинг 61 мингга яқини ёки 60 фоизи қаноатлантирилган.

       Ўтган йилнинг ўзида ушбу кўрсаткич 41 фоизни ташкил этиб, 15 мингдан ортиқ ишлардан 7 мингга яқин талаблар қаноатлантирилган.

      Йиғилишда таъкидланганидек, кейинги 8 йилда маъмурий судлар фаолиятини такомиллаштириш бўйича бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилиниб, маъмурий судлар соҳасига фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини янада ишончли ҳимоя қилишга қаратилган янги институтлар киритилди.

       Хусусан, маъмурий суд ишларини «суднинг фаол иштироки» тамойили асосида олиб борилиши белгиланди, шунингдек ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талаби билан маъмурий судга мурожаат қилиш ҳуқуқи тақдим этилди.

       Яна бир муҳим ислоҳотлардан бири – маъмурий судларнинг қарорлари давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан ижро қилинмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималарини қўллаш, такроран ижро қилинмаганлиги учун суд жаримасини оширилган миқдорда қўллаш қоидаси белгиланганлиги бўлди.

     Шу билан бирга, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида келишувга эришиш механизмлари жорий қилинди.

      Ушбу ислоҳот туфайли тарафларга низони ортиқча вақт ва харажатларсиз тинч йўл билан ҳал этиш имконияти тақдим этилди.

Амалга оширилган салмоқли ислоҳотларнинг мантиқий давоми сифатида жорий йилининг 30 январида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори қабул қилинди.

     Унга кўра қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлик) устидан шикоят қилинаётган давлат органи мансабдор шахси ёки унинг вакили суд мажлисида мажбурий иштирок этишини таъминлаш белгиланди.

      Шунингдек, маъмурий суд иш юритувида дастлабки эшитув институтларини жорий этиш бўйича топшириқлар берилди.

       Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш концепцияси тасдиқланиб, ушбу концепцияда белгиланган вазифаларни амалга ошириш бўйича идоралараро комиссия таркиби белгиланди.

   Ўтказилган йиғилишда Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш бўйича идоралараро комиссиянинг иш режаси ҳамда вазифалари тақсимоти муҳокама этилиб, тасдиқланди.

ДАВЛАТИМИЗ РАҲБАРИНИНГ ТОПШИРИҒИГА АСОСАН РЕСПУБЛИКА ИШЧИ ГУРУҲИ ТОМОНИДАН ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ, ВИЛОЯТЛАР ВА ТОШКЕНТ ШАҲРИ МАҲАЛЛАЛАРИДА АҲОЛИ МУАММОЛАРИНИ ЎРГАНИШ ВА ҲАЛ ЭТИШ ВА АМАЛИЙ ЁРДАМ КЎРСАТИШ БЕЛГИЛАНГАН

Шу мақсадда бугун Олий суд раҳбариятининг Яшнобод туманида сайёр қабули ўтказилди.

Сайёр қабулда Олий суд раисининг биринчи ўринбосари И. Муслимов, Аппарат раҳбари А. Холмахматов, Олий суд судьялари Н. Расулов, О. Назаров ва Тошкент шаҳар судлари раҳбарияти томонидан 101 нафар фуқаро қабул қилинди.

Фуқароларнинг 72 та жиноят, 27 та фуқаролик ва 2 та иқтисодий судлов юзасидан берилган мурожаатлари ўрганилди.

Мурожаатларнинг 48 таси жойида ижобий ҳал этилиб, 63 таси бўйича ҳуқуқий тушунтириш берилди.

Мурожаатлари ижобий ҳал қилинган 14 нафар фуқаро томонидан сайёр қабулда Ўзбекистон Республикаси Президентига миннатдорчилик билдирилиб, ёзма ташаккурномалар тақдим этилди.

ТОШКЕНТ ШАҲАР СУДИ ТАДБИРЛАР ЗАЛИДА ПОЙТАХТ СУДЛАРИНИНГ 2024 ЙИЛ ФАОЛИЯТ ЯКУНЛАРИГА БАҒИШЛАНГАН МАТБУОТ АНЖУМАНИ БЎЛИБ ЎТДИ

         Унда Тошкент шаҳар суди раиси Э.Ходжакулов, Тошкент шаҳар маъмурий суди раиси У.Алмамедов, Тошкент шаҳар суди раиси ўринбосарлари – судлов ҳайъати раислари Б.Исламов, И.Алимов, М.Мирзажонов ҳамда жамоатчилик ва оммавий ахборот воситалари вакиллари иштирок этишди.

          Тошкент шаҳар маъмурий судлари томонидан ўтган йили биринчи инстанция судига жами 3 025 та ариза(шикоят)лар келиб тушган бўлиб, шундан 265 таси қабул қилиш рад этилган, 246 таси қайтарилган, 2 480 таси иш юритувга қабул қилиниб, кўриб тамомланган. Кўриб тамомланган жами 2 480 та ишнинг 1 051 таси қаноатлантирилган, 947 таси рад қилинган, 319 таси иш юритишдан тугатилган. Тошкент шаҳар маъмурий судлари томонидан ўтган йилда жами 472 та хусусий ажрим чиқарилган, шундан 24 та хусусий ажрим бўйича мансабдор шахсларга интизомий жазо чоралари қўлланилган.

Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судлари томонидан 2024 йил давомида 12.038 нафар шахсга нисбатан 9.886 та жиноят ишлари кўриб тамомланган. Судлар томонидан ўтган йили 115 нафар шахсга нисбатан оқлов қарорлари чиқарилган, 2.577 ҳолатда тергов органи томонидан асоссиз қўйилган моддалар айбловдан чиқарилган.

         Фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш борасида Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судлари томонидан жами 287.216 та ишлар ҳал қилинган бўлиб, бу республика судларида кўрилган жами 1.497.173 та ишларнинг 19.2 фоизини ташкил этган.

Кўрилган ишларнинг 67.580 таси фуқаролик ишлари, 195.838 таси суд буйруқлари, 23.649 таси материал ва 149 таси ҳакамлик судларининг ҳал қилув қарорлари билан боғлиқ ишлардан иборат.

          Тошкент шаҳар иқтисодий судлари томонидан 128 810 таси мурожаат иш юритишга қабул қилиниб, шунинг 124 964 таси кўриб чиқилган, 119 589  таси бўйича даъво талаби қаноатлантирилган, 2 823 таси бўйича даъво талабини қаноатлантириш рад этилган.

          Матбуот анжуманида журналистлар ўзларини қизиқтирган саволларга жавоб олдилар.

Маъмурий тартиб таомилларнинг мутаносиблик принципининг келиб чиқиши, аҳамияти ва моҳияти.

     Қонун чиқарувчи давлат ҳокимияти органига барча қарорларни олдиндан айтиб бера олмайди, чунки у келажакни олдиндан кўра олмайди ва ҳар бир алоҳида ҳолатни адолатли ҳал қилиш учун зарур бўлган маълумотларни била олмайди, ва шунинг учун ҳам маъмурий ихтиёрийлик (дискрецион ваколат) муқаррар равишда зарур.

     “Бизга маъмурий мослашувчанлик (гибкость) ва дискрецияни беринг” деб айтган эди 1880 йилда оммавий маъмурчиликнинг (public administration) “ота”си ҳисобланган Вудро Вильсон (Woodrow Wilson).

     Қонунчилигимизга мутаносиблик принципи Ўзбекистон Республикасининг 08.01.2018 йилда қабул қилинган “Маъмурий тартиб-таомиллар тўғрисида”ги Қонуни (кейинги ўринларда Қонун деб юритилади) қабул қилиниши муносабати билан кириб келди.

     Қонуннинг 7-моддасига кўра, маъмурий иш юритиш жараёнида жисмоний ва юридик шахсларга кўрсатиладиган таъсир чоралари маъмурий орган томонидан кўзланган қонуний мақсадга эришиш учун мос ва етарли бўлиши ҳамда манфаатдор шахсларга имкон қадар қийинчилик туғдирмаслиги керак.

     Принцип муқаддам қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилмаган бўлиб, соҳада янги принцип ҳисобланади.

          У маъмурий процедуралар принциплари ичида энг муҳими ҳисобланади.

   Мутаносиблик принципининг янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясига киритилиши (20-модда 4-қисми), унинг соҳавийдан соҳалараро принцип тоифасига ўтишига сабаб бўлди.

        Рус ҳуқуқшуноси К.Давидов ушбу принципни муҳим, универсал принципларни қаторига қўшиш мумкин деб ҳисоблайди. Принцип қонунийлик ва мақсадга мувофиқлик (оқиллик) (целесобразность (разумность)) принциплари уйғунлиги асосида юзага келган деган фикрни илгари суради .

    Мутаносиблик принципининг асосчиси прусc ҳуқуқшуноси Карл Готтлиеб Сварез (Сarl Gottlieb Svarez) ҳисобланади. Принципнинг ўзи эса Олий маъмурий суд томонидан 1880 ва 1882 йиллардаги “Kreuzberg” иши бўйича унинг қарорлари билан қўлланилган ва аниқлаштирилган. 

Пруссия полиция ҳуқуқи таркибида бўлган мазкур принцип вақт ўтиши билан бошқа оммавий ҳуқуқ тармоқларига ҳам киритилган. Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа конвенцияси ва европа судлари амалиёти орқали европанинг бошқа ҳуқуқ тизимлари таркибига киритилган .

        Мутаносиблик принципининг ўзига хос хусусиятлари мавжуд.

        Энг биринчи хусусияти, принцип фақат маъмурий органда маъмурий ихтиёрий мавжуд бўлгандагина қўлланилади.

     Қонуннинг 4-моддасида маъмурий ихтиёрийлик (дискрецион ваколат) – маъмурий органнинг қонунчилик доирасида йўл қўйилган чоралардан бирини қонунийликка ва мақсадга мувофиқликка ўзи баҳо бериши асосида ўз ихтиёрига кўра қўллаш ёки тегишли чорани қўллашдан воз кечиш ҳуқуқи эканлиги тушунтирилган.

          Мисол учун, “Адвокатура тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 14-моддаси 4-қисмига кўра, интизомий иш юритишни кўриб чиқиш натижалари бўйича адвокатга нисбатан қуйидаги интизомий жазо чоралари қўлланилиши мумкин:

огоҳлантириш;

лицензиянинг амал қилишини олти ойгача муддатга тўхтатиб туриш;

лицензиянинг амал қилишини тугатиш.

     Мазкур ҳолатда чоранинг қайси бирини қўллаш, иш ҳолатларидан албатта келиб чиқиб, тегишли малака комиссиясининг маъмурий ихтиёрига берилган.

     Уни танлашда эса комиссия, маъмурий ихтиёрийлик мавжудлиги сабабли, қўлланиладиган чоранинг мутаносиблик принципига мувофиқлигини кўриб чиқиши лозим бўлади.

   Ёки, Қонуннинг 56-моддасида маъмурий орган манфаатдор шахснинг илтимосномасига кўра маъмурий ҳужжатнинг мазмунини ўзгартирмаган ҳолда уни тушунтириб бериши, шунингдек ёзувдаги йўл қўйилган хатоларни ва янглишишларни маъмурий ҳужжатнинг моҳиятига дахл қилмаган ҳолда, ўз ташаббусига ёки манфаатдор шахснинг илтимосномасига кўра тузатиши шартлиги белгиланган.

     Яъни, тегишли асослар мавжуд бўлганида, манфаатдор шахс маъмурий ҳужжатни тушунтириб бериш ҳақида илтимоснома берса, маъмурий орган уни тушунтириб бериши шарт. Мазкур ҳолатда унда маъмурий ихтиёрийлик мавжуд эмас ва шу сабабли маъмурий органнинг кейинги ҳаракатига маъмурий тартиб-таомилларнинг мутаносиблик принципи татбиқ этилмайди.

       Ёхуд, Ўзбекистон Республикасининг “Реклама тўғрисида”ги Қонуни 47-моддаси 1-қисми 2-хатбошисига кўра, ишлаб чиқарилиши, реализация қилиниши ёки реклама қилиниши қонунчиликда тақиқланган ёки чекланган маҳсулот тўғрисида реклама тарқатганлик – базавий ҳисоблаш миқдорининг юз баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.

     Мазкур нормада жаримани қўлловчи Ўзбекистон Республикаси Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси – маъмурий органга маъмурий ихтиёрийлик берилмаган. Шу сабабли, у реклама қилиниши қонунчиликда тақиқланган маҳсулот тўғрисида реклама тарқатганлик ҳолати аниқланганда, жарима қўлламаслик ҳуқуқи йўқ. Ўз навбатида, нормада жаримани у ёки бу миқдорини белгилаш имкони йўқ, чунки у аниқ бир миқдорда белгиланган (БҲМ 300 баравари).

     Демак, мазкур чорани қўллашда маъмурий орган мутаносиблик принципига риоя қилиш имкони ҳам, ўз навбатида, мажбурияти ҳам йўқ.

     Агар, “жарима солишга сабаб бўлади” жумласини ўрнига, “бўлиши мумкин” деган жумла қўлланилганда, маъмурий органда ушбу чорани қўллаш ёки қўлламаслик ҳуқуқи вужудга келиб, бунда мутаносиблик принципига риоя қилган ҳолда қарор қабул қилиши лозим бўлар эди.

Худди шунингдек, жарима БҲМнинг 200 бараваридан 300 бараваригача миқдорда белгиланганда эди, юқоридаги каби ҳолат юзага келиб, мутаносиблик принципига мувофиқ бўлган миқдорда жарима белгилашга тўғри келар эди.

     Берлин шаҳри Маъмурий суди судьяси Й.Пудельканинг фикрига кўра, мутаносиблик принципини амалда татбиқ этишда қуйидаги тўрт жиҳатни инобатга олиш талаб этилади.

      Аввало, маъмурий органнинг маълум бир хатти-ҳаракати, маъмурий акти легитим (қонуний) мақсадларни амалга оширишга қаратилган бўлиши лозим.

       Иккинчидан, ушбу легитим мақсад “яроқли” бўлиши лозим. Яъни маъмурий орган амалга ошираётган таъсир чораси орқали легитим мақсадга эришиб бўладими ёки йўқми, деган саволга жавоб бериш лозим.

     Учинчидан, маъмурий орган амалга ошираётган таъсир чораси “зарурий” (“керакли”) бўлиши лозим. Яъни амалга оширилаётган таъсир чорасининг А, Б, Д каби вариантлари бўлгани ҳолда ушбу таъсир чораларнинг қай бири легитим мақсадга эришишда энг самарали ва ишончли ҳисобланиши ҳамда манфаатдор шахсга энг кам зарар етказишига эътибор берилиши лозим.

     Тўртинчидан, олдини олиш кутилаётган хавф, зарар ёки эришилиши кутилаётган оммавий манфаат ҳамда таъсир чорасини қўллаш орқали манфаатдор шахсга етказиладиган зарар, эришилиши кутилаётган хусусий манфаат таққосланиши лозим ва шунга қараб ҳаракатланиш талаб этилади.

       Мана шу тўрт жиҳатни эътиборга олган тестдан ижобий ўтган ҳоллардагина тегишли таъсир чорасини қўллаш тўғрисида маъмурий акт ёки хатти-ҳаракат амалга оширилишини қонуний деб баҳолаш мумкин.

     Ўз навбатида, маъмури органлар томонидан қўлланиладиган чораларнинг маъмурий тартиб-таомилларнинг мутаносиблик принципига мувофиқлигини текшириши керакми деган савол туғилади.

     Қонуннинг 19-моддасида маъмурий ҳужжатлар ва маъмурий ҳаракатлар маъмурий тартиб-таомилларнинг принципларига мувофиқ бўлиши кераклиги белгиланган.

   Маъмурий тартиб-таомиллар принципларига номувофиқлик маъмурий ҳужжатларнинг ва маъмурий ҳаракатларнинг бекор қилинишига ёки қайта кўриб чиқилишига олиб келади.

     Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 188-моддаси 3-қисмига кўра, маъмурий органларнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг, улар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят қилиш тўғрисидаги ишни кўриб чиқиш чоғида суд устидан шикоят қилинаётган қарор ёки унинг айрим қисмлари, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) қонунийлигини, устидан шикоят қилинаётган қарорни қабул қилган ёхуд устидан шикоят қилинаётган ҳаракатни (ҳаракатсизликни) содир этган органнинг ёки мансабдор шахснинг ваколатларини текширади, шунингдек устидан шикоят қилинаётган қарор ёки унинг айрим қисмлари ёхуд ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) аризачининг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузганлигини аниқлайди.

Бу нормалар чораларнинг мутаносиблик принципига мувофиқлигини текшириш зарурлигини тақозо этмоқда. Шу ўринда, бу масалани хориж қонунчилик ҳужжатларида кўриб чиқсак.

         Масалан, Украина Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги Кодексининг 2-моддаси 2-қисми 8-бандига асосан, ҳокимият субъектларининг қарорлари, ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан шикоят қилинган ҳолларда маъмурий судлар уларнинг мутаносиб равишда, хусусан, инсоннинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва манфаатлари учун ҳар қандай салбий оқибатлар ва ушбу қарор (ҳаракат) эришишга қаратилган мақсадлар ўртасидаги зарур мувозанатни сақлаган ҳолда қабул қилинганлигини (содир этилганлигини) ва бошқа ҳолатларни текширадилар .Шу ўринда амалиётдаги бир мисол билан, нуқтаи назаримизни тушунтиришни давом эттирсак.

       Хусусан, аризачи М.Турсунов (исми шарифлари ўзгартирилган) маъмурий судга ариза билан мурожаат қилиб, унда Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар Тошкент вилоят ҳудудий бошқармаси малака комиссиясининг (кейинги ўринларда – Комиссия) 2022 йил 31 мартдаги ҳамда 2022 йил 28 апрелдаги қарорларини ҳақиқий эмас деб топишни сўраган.

     Тошкент туманлараро маъмурий судининг 2022 йил 7 июлдаги ҳал қилув қарори билан аризани қаноатлантириш рад этилган ва мазкур қарор Тошкент шаҳар маъмурий суди апелляция инстанциясининг 2022 йил 26 октябрдаги қарори билан ўзгаришсиз қолдирилган.

        Қарорга кўра, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Тошкент вилоят ҳудудий бошқармаси ҳузуридаги малака комиссиясининг 2022 йил 31 мартдаги 3-сонли қарори билан фуқаро П.Алиеванинг мурожаатига асосан адвокат М.Турсуновга нисбатан интизомий иш юритиш қўзғатилган ва интизомий иш юритишни ўрганиш Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Тошкент вилоят ҳудудий бошқармасига юклатилган.

    Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Тошкент вилоят ҳудудий бошқармаси ҳузуридаги малака комиссиясининг 2022 йил 28 апрелдаги 4-сонли қарори билан адвокат М.Турсунов Ўзбекистон Республикаси “Адвокатура тўғрисида” ги Қонуннинг 91-моддаси талабларини бузган деб топилган ҳамда унинг фуқаролик ва иқтисодий ҳамда маъмурий ва жиноий суд ишларини юритиш ихтисослиги бўйича адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияни амал қилишини 3 (уч) ой муддатгача тўхтатиб туриш тўғрисида маъмурий судга мурожаат қилиш белгиланган.

Суд, чоранинг қонуний ва асосли деб ҳисоблаб, аризани қаноатлантиришни рад этган бўлса-да, суд ҳужжатида мутаносиблик принципига мувофиқлиги муҳокама қилинганлиги қайд этилмаган.

     Қарорга кўра, М.Турсунов фуқаро П.Алиева билан битим тузмаган бўлсада, фуқарога адвокат тузилмасининг ҳисоб рақамини бериб, унга 1 000 000 сўм тўлаб беришини айтиб, унинг номидан ҳаракатланиш учун нотариал тартибда тасдиқланган ишончнома расмийлаштириш учун адвокатлик гувоҳномаси ва паспорт нусхаларини фуқаро М.Турсуновга берган.

        Ишнинг бошқа ҳолатлари, хусусиятлари суд ҳужжатларида қайд этилмаган.

    Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 2009 йил 14 мартда 1921-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилган “Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисида”ги Низомнинг 45-бандида малака комиссияси томонидан адвокатга нисбатан интизомий жазо чоралари қўллаш тўғрисида қарор қабул қилинишида, содир этилган ҳуқуқбузарликнинг оғирлиги, унинг содир этилган ҳолатлари, адвокатнинг олдинги фаолияти ва хулқ-атвори эътиборга олиниши белгиланган.

        Комиссия мазкур нормага асосан интизомий чора турини белгилашда юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги битим (шартнома) тузилмаганлиги оқибатида П.Алиевага етказилган зарар, М.Турсуновнинг олдинги фаолияти ва хулқ-атворини аниқлаши ҳамда ҳисобга олиши лозим эди.

   Тегишли шартнома тузилмасдан, юридик ёрдам кўрсатиш тартибининг бузилганлиги давлат билан муносабатларда моддий нуқтаи назаридан оқибати йўқ, чунки, ҳисоб-рақамга тўланган пул маблағи (пул тўланганлиги ва унинг миқдори ҳам суд ҳужжатида кўрсатилмаган) тегишли солиқ солишдан маҳрум этмайди, шунингдек уни яширмайди.

        Мазкур ҳолатларни тўлиқ текшириб, бошқа оғирлаштирувчи ҳолатлар мавжуд бўлмаганида, ушбу ҳолатда қайд этилган Низомнинг 46-бандига асосан чоранинг бошқа енгилроқ, яъни огоҳлантириш ёки лицензиянинг амал қилишини камроқ муддатга тўхтатиб туриш тўғрисида маъмурий судга мурожаат қилиш ҳақида қарор қабул қилиш мутаносиблик принципига мувофиқ бўлар эди.

       Ўзбекистон Республикаси “Адвокатура тўғрисида”ги Қонуннинг 3-моддасида белгиланган истисно ҳолатлардан ташқари адвокат ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланишга ҳақли эмас.

     М.Турсуновнинг фуқаролик ва иқтисодий ҳамда маъмурий ва жиноий суд ишларини юритиш ихтисослиги бўйича адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияни амал қилишини 3 (уч) ой муддатгача тўхтатиб туриш тўғрисида маъмурий судга мурожаат қилиш Комиссиянинг қонуний мақсадга эришиш учун мос ва етарли деб бўлмайди, шунингдек, даромад манбаидан вақтинча айриладиган М.Турсуновга моддий ҳаётида муайян қийинчиликларни туғдиради.

      Баён этилганларни инобатга олиб, Комиссия ўзининг қарорини маъмурий тартиб-таомилларнинг мутаносиблик принципига мувофиқлиги исботлаб бериши лозим эди.

        Хулоса ўрнида шуни айтиш керакки, маъмурий тартиб-таомилларнинг муҳим принципи ҳисобланган, айниқса, маъмурий ихтиёрийликда маъмурий органни “тийиб турувчи”, фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилувчи мутаносиблик принципи судлар томонидан кенг қўлланилиши мақсадга мувофиқ бўлади.

Тошкент туманлараро маъмурий судининг судьялари:

Камилов Босит Захидович

Пўлатов Дилмурод Тожимурот ўғли

Skip to content